صنعت نفت جمهوري اسلامي ايران در يك نگاه
صنعت نفت به عنوان پيشران اقتصاد كشور داراي جايگاه ويژه اي است كه داشتن نقش اساسي درتحقق اهداف كلان اقتصاد ملي در افق چشم انداز 20 ساله، موتور محركه اقتصاد ملي، پيشبرد ديپلماسي اقتصادي جمهوري اسلامي ايران و تضمين امنيت ملي كشور از طريق توسعه همكاري ها و تعاملات منطقه اي و بين المللي از ان جمله است. ضمن آنكه سهم 28 درصدي در توليد ناخالص داخلي كشور، سهم 84 درصدي از درآمد ارزي كشور، سهم بيش از 95 درصدي در تامين انرژي اوليه مورد نيازكشور غيرقابل انكار است.
صنعت نفت يكي از اصلي ترين مزيت هاي اقتصاد ايران به شمار مي رود به طوريكه بخش عمده اي از بودجه كل كشور از بخش نفت تامين مي شود. بنابراين مناسب است كه با تكيه بر آن ضمن حفظ استقلال بودجه كشور از درآمد هاي نفتي، زمينه توسعه اقتصادي پايدار را فراهم نمود.
ايران با داشتن بيش از 154.58 ميليارد بشكه ذخيره قابل استحصال هيدروكربور مايع و همچنين 33.62 تريليون مترمكعب ذخيره قابل استحصال گاز طبيعي، يكي از عمدهترين كشورهاي تامين كننده انرژي جهان است و با توجه به عمر باقيمانده از ذخاير نفت و گاز كشور اين جايگاه حفظ خواهد شد.
در اين ميان مي توان به سه مشخصه مهم اشاره كرد:
· موقعيت ممتاز و استثنايي ايران به لحاظ تأمين امنيت انرژي جهان، قرار گرفتن كشور در مركز بيضي انرژي (اين بيضي شامل 70 درصد منابع نفت و 40 درصد ذخاير گاز جهان مي باشد).
· قرار گرفتن كشور ايران در محلّ تلاقي سه قارة آسيا، آفريقا و اروپا، در فرايند حركت به سمت تعالي در صنعت نفت اقدامات زيادي در قالب برنامه هاي راهبردي ، بلند مدت و ميان مدت تدوين شده است كه در هر يك به نوعي براي طي شدن اين مسير در حوزه نفت مباحث و سرفصل هاي مشخصي تعريف گرديده است:
o چشم انداز جمهوري اسلامي ايران در 1404 هجري شمسي، سياستهاي كلي ابلاغي مقام معظم رهبري در بخش نفت و گاز
o چشم انداز صنعت نفت و گاز ايران در افق 1404، اهداف كلي توسعه بخش نفت و گاز در برنامه چهارم توسعه
· سياستهاي وزارت نفت در جهت تحقق اهداف سند چشمانداز
بررسي شاخص هاي حوزه نفت نشان دهنده آن است كه حركت رو به رشد اين صنعت در ابعاد مختلف محقق شده است و مي تواند نويد بخش شرايط مطلوب درسالهاي آتي باشد.
اكتشاف نفت و گاز در حقيقت پايه و پشتوانه فعاليت هاي بعدي در زنجيره ارزش نفت و گاز است. بررسي اكتشافات عمده نفت و گاز در 30 سال اخير نشان دهنده آن است كه در دهه دوم انقلاب اسلامي و پس از اتمام جنگ تحميلي، آهنگ فعاليتهاي اكتشافي در كشور به تدريج سرعت گرفت و امكانات بيشتري به آن تخصيص داده شد. كشف ميدان گازي پارس جنوبي كه يكي از بزرگ ترين منابع گازي جهان به شمار مي رود، كشف ميدان هاي عظيم نفتي آزادگان و يادآوران و ميدان گازي تابناك، از مهم ترين دستاوردهاي فعاليتهاي اكتشافي در سالهاي پس از انقلاب اسلامي مي باشند.
در همين حال با توجه به ضرورت تسريع در اجراي عمليات اكتشافي نفت، در سالهاي اخير براي استفاده از همكاريهاي فني شركتهاي خارجي در عمليات اكتشاف نواحي مشخص، اقدامات گسترده‌اي به عمل آمد.
بخشي از نتايج حاصل از اين فعاليت ها در مقايسه ذخاير نفت و گاز در سالهاي قبل و بعد از انقلاب اسلامي ظهور پيدا مي كند.
همزمان با گسترش فعاليتهاي اكتشافي و افزايش ذخاير نفت و گاز كشور در سالهاي پس از انقلاب اسلامي، تلاش چشمگير در توسعه ميادين نفت و گاز همراه با توجه ويژه به توسعه ميادين مشترك با كشورهاي همسايه، از طريق عقد قراردادهاي بيع متقابل و فاينانس و همچنين از محل منابع داخلي به عمل آمد. با انجام پروژه هاي نگهداشت توان توليد، اجراي طرحهاي توسعه ميادين نفتي، احداث و اصلاح كارخانجات نمكزدايي و نيز انجام طرح هاي توليد صيانتي از مخازن شامل برنامه هاي تزريق گاز و آب به ميادين نفتي، علاوه بر جبران افت طبيعي توليد مخازن، تلاش فراوان در زمينه توليد نفت خام انجام گرفت.
در كنار تلاش و مساعي مجدانه جهت افزايش توان توليد حاملهاي انرژي, مديريت مصرف نيز از اهميت ويژهاي برخوردار است. اين اهميت با توجه به حوزه پالايش و پخش فرآوردههاي نفتي نمود ويژهاي پيدا ميكند. اگرچه توسعه توان پالايشگاهي كشور در توليد فرآورده هاي نفتي يكي از اولويت هاي مهم صنعت نفت تلقي مي شود اما بررسي تحولات سالهاي اخير نشان دهنده آن است كه عدم توجه به مديريت مصرف مي تواند به اتلاف منابع انرژي منجر شود.
يكي از اقدمات مهم در اين حوزه بهينه سازي مصرف انرژي از طريق ايجاد سامانه كارت هوشمند سوخت است.
ايجاد سامانه كارت هوشمند سوخت در اجراي طرح عظيم سهميه بندي بنزين، بزرگترين پروژه فناوري اطلاعات (IT) كشور محسوب مي گردد. اجراي اين طرح در سال 1386، باعث جلوگيري از مصرف بي رويه بنزين و ايجاد الگوي بهينه مصرف فرآورده هاي نفتي بوده و اقدامي مهم در راستاي مديريت مصرف سوخت به شمار مي رود كه از جمله نتايج آن صرفه جويي بيش از 5.8 ميليارد دلار در 22 ماهه نخست سهميه بندي بود.
سياست مديريت مصرف, در قالب تغيير حاملهاي انرژي نيز نمود پيدا كرده است. سياست انرژي كشور براساس بهره گيري هر چه بيشتر از منابع گاز طبيعي و افزايش سهم گاز در سبد مصرفي حامل هاي انرژي از طريق توسعه ظرفيت توليد و توسعه شبكه هاي انتقال و گازرساني و نيز ارتقاي جايگاه ايران در صادرات گاز به بازارهاي بين المللي شكل گرفته است.
در سالهاي قبل از انقلاب اسلامي استفاده از گاز طبيعي در بخش خانگي و تجاري و حتي صنايع بسيار محدود بوده و مجموع مشتركين اين شركت به بيش از 50 هزار مورد نمي‌رسيد. مصرف كنندگان داخلي گاز طبيعي تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، يك واحد پتروشيمي و معدودي شهر و يك روستا بوده است.
مجموع شبكه گاز شهري احداث شده تا پايان سال 1357 برابر با 2050 كيلومتر بود. در حالي كه مجموع شبكه‌هاي توزيع گاز كشور در پايان سال 1387 به 160079 كيلومتر رسيده است.
تا سال 1357 در مجموع 5 شهر و يك روستا تحت پوشش شبكه گازرساني قرار داشتند كه در پايان سال 87 به ترتيب بالغ بر 744 شهر و 7364 روستا گرديده است.
در اين ميان دوران دفاع مقدس و اقدامات انجام شده براي بازسازي ويرانيهاي آن, گوشهاي از كارنامه درخشان صنعت نفت است. با توجه به ويژگي تاسيسات نفتي از نظر كسب درآمدهاي ارزي و تامين سوخت و انرژي مصرفي بخش هاي مختلف اقتصادي، همزمان با شروع جنگ تحميلي اين تاسيسات همواره هدف تهاجم و بمباران هاي دشمن قرار گرفت و خسارات زيادي به آنها وارد آمد يكي از مقاطع حساس و حياتي در صنعت نفت، حماسه دوران دفاع مقدس بود كه از يك سو وظيفه خطير تداوم توليد و تامين نياز مردم و اقتصاد را به محصولات اين صنعت برعهده داشت و از سوي ديگر به بازسازي و مقابله با ويراني هاي حاصل از حملات دشمن مي پرداخت.
در سالهاي پس از دفاع مقدس اين فرصت حاصل شد كه به صورت بنيادي بسياري از اين تخريب ها بازسازي و مرمت شود. به منظور پاسخگوئي به نيازهاي فوري ناشي از خسارات وارده، ستاد بازسازي وزارت نفت و به تبع آن ستادهاي بازسازي در شركت هاي تابعه ايجاد گرديد.
اين فداكاريها باعث شد اكنون با گذشت سه دهه از عمر انقلاب شكوهمند اسلامي, صنعت نفت جمهوري اسلامي ايران يكي از صنايع پيشرو, كارآمد و داراي دانش فني روز باشد كه به فضل الهي و در سايه الطاف حضرت ولي عصر(عج), اين روند رو به رشد ادامه خواهد داشت.
منبع :سایت وزارت نفت
