از المان های مفهومی تا (خلق) زایش سازه های یک شبه
زینب حسنی
کارشناس ارشد معماری، قوچان 1393
نگاهی اجمالی به المانهای قوچان و فقدان فلسفه ساخت
بحث را با این جمله آغاز میکنیم که گذر زمان با فرایند تغییر و تحول همگام است؛ که در تغییر و تحول توجه به زمینه و بستر از نگاه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... حائز اهمیت میباشد.
در حیطه معماری و شهرسازی نیز از این قاعده مستثنی نبوده ایم و بارها شاهد آن هستیم که در بسیاری از شهر ها به دلیل توجه نکردن به بستر و زمینه منجر به خلق آثاری غریبه با محیط گشته و معماری ناهمگونی را به ارمغان آورده ایم و از سویی دیگر عکس این قضیه نیز وجود دارد بطوریکه در شهرهایی چون یزد و اصفهان و ... به دلیل ارزش گذاری به بستر و هویت شهری دارای عملکرد نسبی مثبتی در زمینه تاریخی و معماری بوده ، ضمن آنکه دیده میشود بناهای خلق شده بجای غریبگی با محیط در هماهنگی و توازن کاملی قرار دارد.
قوچان شهری کوچک با پیشینه تاریخی قابل تامل متاسفانه بارها مورد کم توجهی مسئولین و افراد ذی ربط در زمینه معماری و شهرسازی قرار گرفته است. بگونه ای که با قدم زدن در خیابان و کوچه های شهر وجود معضلات متنوعی چون پیاده رو های باریک و ناهموار، جداره های غیر همخوان و بیش از حد شلوغ، قطع شدن بیهوده درختان سایه دار، حضور ناشایست چاله های تاسیساتی و نوارهای زرد اطراف آن و... ذهن مخاطب را درگیر میکند. از سویی دیگر به معضلات یاد شده دو موضوع فقدان المان مناسب و مبلمان شهری را نیز اضافه میکنیم تا کلکسیون کمبود های این شهر کوچک اما غنی تکمیل گردد. این نگاهی اجمالی ما را به سمت وسوی سوالات زیر سوق میدهد :
· شاخصه ی معماری قوچان کدام بنا یا المان است ؟
· بازارهای سنتی این شهر چگونه جداره سازی گشته است ؟ و آیا ارتباط بصری مناسبی میان بازارهای سنتی و جداره های آن با معماری بومی این شهر وجود دارد ؟
· آیا در خلق نماد ها و نشانه های قوچان از امتیازات بالقوه زمینه استفاده مناسبی گشته است ؟
و سوال آخر اینکه :
· آیا بناها و المان های قوچان به درستی منعکس کننده تاریخ و فرهنگ غنی و گاها فراموش شده این شهر میباشد ؟
در همین راستا ضروری دانسته که قبل از باز نمودن بحث قوچان و فقدان مبلمان شهری ابتدا به بحث المان ها و میادین قوچان بپردازم ؛ چرا که اگر از نگاه معمارانه ای به شهر بنگریم کاملا متوجه خواهیم شد که در درجه اول، شهرمان از نبود یک نماد شاخص جهت شناسایی (فعل قوچان) این شهر رنج میبرد.
در یک تعریف کلی المان ها همان نماد ها و نشانه هایی هستند که با پیام های نهفته در دل خود باعث رساندن اطلاعاتی راجع به زمینه و بستری که در آن واقع گشته اند به مخاطب میشوند . المان ها در هر شهر چندین وظایف را دارند که اصلیترین آن بحث نشانه شناسی شهری جهت آدرس یابی برای افراد مخصوصا افراد سالمند، کودکان و گردشگران نا آشنا با محیط میباشد. از دیگر وظایف المان ها میتوان نمادین بودن آنها را نام برد. ما از طریق المان های شهری میتوانیم بسیاری از مشاهیر و یا نقاط قوت شهر را به شهروندان و گردشگران شناسانده و در همین راستا منجر به حفظ و نشر تاریخ و فرهنگ یک منطقه بشویم. با توجه به سخنان ذکر شده در شهرسازی و معماری شایعترین یا رایجترین فعالیت همین است که گذری بر تاریخ و هویت شهر یا بستر موضوعی داشته باشیم و به استناد از آنها نسبت به آفرینشگری المان های شهر اقدام نماییم.
حال سوال این است که :
· در این شهر چه کسی تصمیماتی راجع به خلق نماد ها و المان های شهری میگیرد ؟
· آیا معماران و مهندسان و حتی دانشجویان معماری و شهرسازی رابطه ی مداوم و حسنه ای با مسئولین مربوطه در زمینه خلق المان ها و میادین شهری دارند؟
شاید یکی از مهمترین خرده هایی که بتوان بر مسئولین جهت فقدان المانهای شهری گرفت این باشد که دو قشر شهرداری از یک سو و از سویی دیگر معماران و طراحان شهری در زمینه قوچان ارتباط مناسبی با هم نداشته و حتی گلایه های معماران جوان ما نیز در این زمینه بسیار قابل تامل و شنیدنی میباشد. که نتیجه این روابط تیره و کدر تخریب های نا بجا و زایش یک شبه میادین و سایر عناصر شهری در سطح شهر قوچان میباشد. ضمن آنکه به تکمیل مطالب ذکر شده گفتن این نکته خالی از لطف نیست یک شهر برای نشان دادن خود به یک شهروند و حتی جهت جذب توریست و گردشگر وام دار نمادهای شهری خویش است. نمادها والمان ها منعکس کننده ی هویت شهری و بستر موضوعی میباشند وحتی شاهد آنیم که بسیاری از حرکات تاریخی و سیاسی نیز در حوالی همین نماد ها و میادین صورت گرفته است.
میدانهای شهری ما محل وقوع حوادث خوشایند و یا نا خوشایند بوده است. قسمت مهمی از تاریخ سیاسی و اجتماعی هر شهر در حوالی معماری شهرها (بافت شهری) رقم خورده است. حال با همه این اوصاف، آیا صحیح است با عناصری چون میادین شهری که میتواند خود مهمترین المان شهر ونماد یک ملت باشد اینگونه بی توجه برخورد کرد؟
بارها در قوچان شاهد خلق یک شبه یک اثر معماری (بخصوص میدان) بوده ایم و این پرسش نیز مطرح است که چرا ارگانهایی چون شهرداری در برگزاری مسابقات معماری و طراحی المان زمینه سازی مناسبی جهت پروراندن و به کار گرفتن معماران و افراد دیگری که در راستای مهارت خود تخصص دارند کاری انجام نمیدهد؟
و در پاسخ نیز آنچه که واضح است را بدین گونه میتوان شرح داد که
یک شهر زمانی دارای بافت و عملکردی مثبت در زمینه معماری و شهرسازی خواهد بود که بتواند از افراد متخصص در خلق این آثار اعم از میدان و جداره و... کمک بگیرد.
در همین راستا پیشنهاد اینکه مبلمان شهری و المان های شهری را معمارانه تر کنیم و جایی جهت طراحی دوباره و متفکرانه این آثار باز کنیم خالی از لطف نیست.
زینب حسنی،
رزومه تحصیلی و فعالیتهای علمی کاربردی
ابراهیم عماد :
فرهیختگان، فرهنگی اجتماعی را دریابیم، و برای نظرات آنها که در راستای توسعه فرهنگی اجتماعی پایدار هست، احترام قائل شده از حقوق آنها دفاع کنیم.
ضمن تشکر از فرهیخته محترم خانم زینب حسنی برای نوشتار فوق، که آنرا میتوان در راستای فرایند توسعه فرهنگی اجتماعی پایدار در نظر گرفت، بدیهیست چنانچه اشخاص حقیقی و حقوقی مورد نظر ایشان در نوشتار فوق پاسخی در ارتباط با سوالهای مطروحه از ناحیه ایشان داشته باشند، با کمال میل از آنها استقبال و پاسخ انان را در همین بخش برای استحضار مراجعه کنندگان به سایت و دوستدارن فرایند توسعه فرهنگی اجتماعی پایدار منتشر خواهد شد.
نگاهی نو به فرایند
